Dlaczego maluchy tak trudno przystosowują się do przedszkola?

Od trzeciego roku życia dziecka zaczyna się okres zwany przedszkolnym. Oznacza to, że trzylatek może już przez dłuższy czas przebywać poza domem pod opieka osób trzecich. Dlatego rodzice zapisują dzieci do przedszkola i są przekonani, ze jest to korzystne dla ich rozwoju.

Wątpliwości pojawiają się już po kilku dniach. Dorośli muszą bowiem patrzeć, jak dziecko rozpaczliwie broni się przed przebywaniem w obcym miejscu. Nie pomagają zapewnienia: Niedługo przyjdę po Ciebie.. Zabiorę cię po obiadku.. Mamusia wróci za trzy godzinki? Im dłużej dorosły mówi, tym gorzej! Wypowiadane słowa oznaczają dla dziecka jedno ? obawę przed czymś nowym i niebezpiecznym. Dlatego wystraszony maluch trzyma się kurczowo rodzica, że trzeba go siła oderwać i wprost wepchnąć do sali.

Niestety, dramatu przystosowania się dziecka do przedszkola nie da się uniknąć, ale można go zmniejszyć. Na początku trzeba sobie wyobrazić, w jakiej sytuacji jest dziecko, co czuje i co się z nim dzieje kiedy zaczyna uczęszczać do przedszkola.

Małe dziecko ma jeszcze słabo ukształtowany system własnego Ja, dlatego jest mocno uzależnione emocjonalnie od najbliższych osób i nie może obejść się bez ich pomocy. Trzylatek nie wie jeszcze, że takiego wsparcia mogą mu użyczyć osoby trzecie. Oderwanie od najbliższych budzi w nim strach, że stanie się coś okropnego. Traci wiec poczucie bezpieczeństwa, bodaj najważniejszej potrzeby psychicznej. Dodatkowo sytuacje pogarsza fakt, że dziecko trzyletnie może mieć jeszcze kłopoty ze słownym porozumiewaniem się, zwłaszcza z osobami obcymi. W domu wszyscy rozumieją jego gesty, mimikę i inne w zachowania. W nowym środowisku dziecko czuje, że dorośli nie orientują się w tym, co chce przekazać. Tu pani inaczej mówi, inaczej uśmiecha się. Przez dłuższy czas kojarzy nauczycielkę, nawet najmilszą, z poczuciem utraty bezpieczeństwa. Dlatego często płacze na jej widok. W jaki sposób wystraszone dziecko ma jej przekazać, że musi skorzystać z obcej ubikacji?

Na dodatek ma kłopoty z samoobsługą. Dramat rozstania z mamą blokuje poznawanie nowego otoczenia, bo nie zwraca uwagi na nie. Dlatego tym bardziej przedszkole jest dłużej dla niego obce   i niezrozumiałe. Trzeba bardzo wielu dni, aby to zmienić.

Małe dzieci mają też słabą orientację w przestrzeni i czasie. Przedszkole to nowe miejsce, a na dodatek musi w nim przebywać długo, bardzo długo. Dominujące uczucie lęku skutecznie blokuje chęć poznania nowego terytorium i nowych rzeczy. Dlatego trzylatek nie zwraca uwagi na otoczenie i nie jest zainteresowany żadną zabawką. Koncentruje się na opanowywaniu emocji, co jest dla niego bardzo męczące. Ponadto nie potrafi   skorzystać   z obcej łazienki, nie umie się rozebrać, ani podciągnąć majteczek. To wielki problem, bo wystraszone słabo kontroluje trzymanie moczu. Nie potrafi powiedzieć o tym obcej osobie, a samo nie umie sobie z tym poradzić.

Często rodzice zapewniają dziecko, że zaraz przyjdą, zrobią tylko zakupy itp. Zdania te oznaczają jedno: zostawią mnie! Pozostałe słowa są niezrozumiałe. Na dodatek im dłużej zapewniają dziecko, tym gorzej. Bywa, że mama obiecuje - idź do sali, a ja tu poczekam. Dziecko uspakaja się i mama wychodzi. Za chwilę dziecko zaczyna szukać jej i zaczyna się jeszcze większy dramat zawiedzionej nadziei. Karygodne wręcz jest zachowanie, gdy opiekun wykorzystuje chwilę nieuwagi dziecka i ?ucieka? z przedszkola. Nawet najmilsza pani jest dla nich obcą osobą i na dodatek kojarzy się z utratą poczucia bezpieczeństwa. Czas pobytu dziecka w przedszkolu ma dla niego inny wymiar niż dla dorosłych. Dla niego czas wlecze się, bo jest nasycone lękiem.

W jaki sposób można zmniejszyć dramat przystosowania się dziecka do przedszkola?

Jedną z propozycji złagodzenia problemów dzieci jest wspólne z rodzicem odwiedzanie przedszkola. Rodzice przed zapisaniem do placówki, przychodzą do przedszkola i biorą udział we wspólnych zabawach z dzieckiem i nauczycielką, która będzie wychowawczynią dziecka. Przedszkole przestaje być miejscem obcym, a nauczycielka staje się dobrą znajomą.

Nie wszystkie dzieci trzyletnie uczęszczają do przedszkola. Większość z nich zmieni swe środowisko dopiero, gdy rodzice zapiszą je do zerówki. Wówczas przeżyją one dramat rozstania, być może z taką samą siłą jak trzylatki.

O wiele trudniej jest w szkole. Rzadko pozwala się rodzicom, by mogli przebywać z dzieckiem na zajęciach. Szkoła jest mniej przyjaznym środowiskiem niż przedszkole.   Nie przypomina domu z uwagi, że dużo jest tam dzieci, są dzwonki i ogłuszający hałas. Warto więc dostatecznie wcześniej przygotować dziecko do tak trudnej sytuacji i stopniowo przyzwyczajać do przebywania w nowym miejscu pod opieką osób trzecich.

Należy uświadomić rodziców, że nigdy nie należy straszyć dzieci groźbą typu: bądź grzeczny, bo pani cię zabierze, oddam cię, zostawię cię i zobaczysz, co będzie. Efekt jest natychmiastowy: dziecko uspakaja się i jest posłuszne. Kłopoty zaczną się wówczas, gdy trzeba będzie zostawić dziecko pod opieką w obcym miejscu, a ono zacznie się bronić z całych sił.

Reasumując, adaptację należy rozpocząć od nawiązania bliskiego kontaktu z dziećmi i rodzicami, a następnie rozwijać proces komunikacji w oparciu o uznanie równości partnerów, poszanowanie emocji i rozterek towarzyszących rozstaniu. W ten sposób zbuduje się atmosferę zaufania, radości i akceptacji. Możliwe jest to tylko wtedy, gdy placówka potrafi zadbać   o wysoką jakość kontaktów z rodzicami.

Ważnym warunkiem dobrego samopoczucia dzieci w przedszkolu jest częsty kontakt nauczyciela z rodzicami. Nauczyciel powinien uzyskać jak najwięcej informacji o dziecku, aby lepiej je zrozumieć i pomóc mu odnaleźć się w nowym środowisku, gdzie musi nauczyć się wypełniać nowe obowiązki.

Adaptację ułatwia:

? racjonalne podjęcie decyzji

? pozytywne myślenie o placówce ( zaufanie do personelu )

? poznanie placówki przez dziecko

? wcześniejsze dostarczenie dziecku doświadczeń przebywania z innymi dorosłymi

? umożliwienie kontaktów z innymi dziećmi

? usamodzielnienie dziecka

? stopniowe przyzwyczajanie dziecka do placówki (krótki czas pobytu , bez posiłków, leżakowania ), towarzyszenie dziecku

? akceptacja dziecka i zrozumienie jego stresu , wspieranie go

? okazywanie spokoju, poczucia bezpieczeństwa podczas rozstania

? czas na bycie z dzieckiem po odebraniu go z przedszkola

? ujednolicenie rytmu życia w przedszkolu i w domu

Adaptację utrudnia:

? niepewność decyzji

? brak zaufania do placówki, podejrzliwość wobec personelu

? wyrzuty sumienia, niepokój, lęk, poczucie zagrożenia

? nieznajomość placówki

? brak doświadczeń społecznych w kontaktach z innymi dorosłymi i dziećmi

? nadopiekuńczość, wyręczanie dziecka w czynnościach związanych z samoobsługą

? "rzucenie na głęboka wodę" - pełny wymiar godzin

? pośpiech, zdenerwowanie, zabieganie, brak czasu dla dziecka

? brak zrozumienia dla trudnych zachowań dziecka, obrażanie się na dziecko, odrzucenie

Debiut w przedszkolu to nie łatwa sprawa!

Malucha czekają poważne zmiany w życiu, często trudne do zaakceptowania.

Ale to, co nowe, wcale nie musi być niedobre.

Do trudnych sytuacji trzeba po prostu dziecko i siebie przygotować.

Dziecku, Rodzicom i sobie życzymy,

aby ten pierwszy krok do samodzielności łączył się z miłymi przeżyciami.

Rada Pedagogiczna

CO DO PRZEDSZKOLA?
? Luźne spodnie lub spódniczka w gumkę, bluza dresowa lub lekki sweterek ? czyli ubiór "na cebulkę", ważniejsza wygoda od elegancji;
? Kapcie ? najlepiej na rzepy, kurtka z suwakiem, który łatwo się zapina;
? Ubrania z rozciągliwymi dekoltami;
? Majtki i spodnie na zmianę (gdyby zdarzyła się ?wpadka");
? Podkoszulek do przebrania (gdy przy zupie zadrży ręka);
? Ukochana przytulanka, dzięki której łatwiej będzie przeżyć rozstanie z mamą/ tatą;

NADAJĘ SIĘ NA PRZEDSZKOLAKA:
? Zostaję na trochę bez mamy;
? Umiem się ubrać i rozebrać (jeszcze nie całkiem samodzielnie);
? Umiem się sam/ a załatwić i umyć ręce (czasami ktoś mi pomaga)'
? Sam/ a jem (chociaż nie robię tego szybko);
? Mówię zdaniami (to nie jest największy problem, bo w przedszkolu się nauczę).

CO MOŻE POMÓC DZIEKU:
? Wcześniejsze przyzwyczajanie dziecka do przebywania w nowym miejscu pod opieką osób trzecich, kontaktowanie dziecka z rówieśnikami, np. na placu zabaw;
? Uczenie dziecka poprzez zabawę czynności związanych z samoobsługą;
? Informowanie dziecka o tym, że czas w przedszkolu będzie spędzało w towarzystwie innych dzieci, bez rodziców;
? Ważne jest, aby rodzice podczas rozstania z dzieckiem byli spokojni (dziecko wyczuwa niepokój dorosłych);
? Zabawa z dzieckiem ?w przedszkole", przedstawiania jego realnych zalet, m. in. obecność rówieśników, wielość zabawek;
? Akceptacja płaczu dziecka przez rodziców ? naturalnej, zdrowej reakcji na nową sytuację (NIE NALEŻY DZIECKA ZAWSTYDZAĆ!) ? duża labilność uczuć dziecka powoduje, że za chwilę jest wesołe i świetnie się bawi;
? Wcześniejsze poznanie przedszkola ? spacery w kierunku placówki, krótkie wizyty w ogrodzie przedszkolnym i przedszkolu;
? ?kawałek do domu"- drobiazg przyniesiony przez dziecko z domu, np. ulubiona zabawka, poduszeczka;
? Wcześniejsze odbierania dziecka w początkowym okresie (ZAWSZE NALEŻY ODBIERAĆ DZIECKO ZGODNIE Z OBIETNICĄ!).

DOBRE RADY:
1. Kompletuj wyprawkę wspólnie z dzieckiem i ciesz się, że będzie korzystać z niej w przedszkolu;
2. Nie przeciągaj pożegnania w szatni. Pomóż dziecku rozebrać się. Pocałuj je i wyjdź;
3. Nie zabieraj dziecka do domu, kiedy płacze przy rozstaniu. Jeśli zrobisz to choć raz, będzie wiedziało, że łzami można wszystko wymusić.
4. Nie obiecuj ? ?jeśli pójdziesz do przedszkola to coś dostaniesz". Kiedy będziesz odbierać dziecko, możesz mu dać maleńki prezent, ale nie może to być forma przekupywania;
5. Kontroluj się co mówisz. Zamiast: ?już możemy wracać do domu", powiedz: ?teraz możemy iść do domu". To niby nie wielka różnica, a jednak pierwsze zdanie ma negatywny wydźwięk.
6. nie wymuszaj na dziecku, żeby zaraz po przyjściu do domu opowiedziało, co wydarzyło się w przedszkolu, to powoduje niepotrzebny stres.
7. Jeśli dziecko przy pożegnaniu płacze, postaraj się żeby przez kilka dni odprowadzał je do przedszkola tato. Rozstania z tatą są mniej bolesne.
8. Pamiętaj: żegnaj i witaj swoje dziecko zawsze z uśmiechem!

Pójście do przedszkola to trochę jak narodziny. Z dobrze znanego, bezpiecznego otoczenia mały człowiek trafia w szeroki świat. Po jakimś czasie czuje się w nim jak ryba w wodzie, ale na początku bardzo potrzebuje wsparcia rodziców. Powodzenie całego przedsięwzięcia zależy od wspólnych przygotowań, a także od jak najłagodniejszego przejścia przez ranicę dwóch światów - domowego i przedszkolnego.

Miejsce oswojone

Najwięcej lęku wzbudza to, co nieznane. Dlatego warto oswajać dziecko z przedszkolem - z miejscem, z osobami, które tam pracują, i zasadami obowiązującymi tam zasadami. Jeśli przed wakacjami nie byliście na spotkaniu adaptacyjnym, teraz koniecznie zajrzyj z dzieckiem na plac zabaw, poproś o możliwość wejścia do budynku. Odwiedźcie pełne zabawek sale, ale też toaletę i szatnię, popatrzcie na rozwieszone rysunki. Dzięki temu we wrześniu przedszkole nie będzie dla malucha tak obcym miejscem.

Przedszkole wyobraźni

Warto też wykorzystać dziecięcą wyobraźnię. Miś przedszkolak może przeżywać cały dzień - od pożegnania z mamą albo tatą w szatni, przez spacer, obiad, zabawę, aż po obowiązkowe (za każdym razem!) odebranie przez mamę albo tatę i powrót do domu. Miś może rozlać zupę, nie chcieć jeść marchewki, nie wiedzieć, gdzie jest ubikacja. To dobra okazja, żeby oswoić lęki i zasugerować rozwiązanie.

Pokażcie dziecku swoje zdjęcia z przedszkola i opowiedzcie mu, jak to wtedy było. Przykre historie lepiej pomińcie, ale nie przesadzajcie też w drugą stronę. Zbytnie zachwyty mogą rozbudzić nadmierne oczekiwania, a wtedy zderzenie z rzeczywistością nieuchronnie wywoła rozczarowanie.

Ostatnie przygotowania

W przeddzień Dnia Zero przygotujcie wspólnie potrzebne ubranie, przytulankę (zwykle przynajmniej przez pierwsze dni można je przynosić), zdjęcie mamy. Przypomnijcie debiutantowi, co się będzie działo, ale nie rozwód1źcie się nad tym zbyt długo, żeby dodatkowo nie pobudzać i tak już rozbudzonej wyobraźni.

Nazajutrz wstańcie na tyle wcześnie, żeby nie musieć nerwowo się ubierać ani pędzić na złamanie karku. Dobrze zresztą przestrzegać tej zasady także przez kolejne dni i tygodnie. Zjedzcie coś dobrego na śniadanie i - w drogę!

Czas rozstania

Dotarcie do przedszkola to mniejszy problem niż wyjście z niego. Bez łez się raczej nie obejdzie... Płacz przy rozstaniu to normalna reakcja. Dzieci lubią, kiedy wszystko jest "tak jak zawsze". Tymczasem pójście do przedszkola to rewolucja. Możecie maluchowi pomóc przejść przez to trudne doświadczenie. Trochę jednak tak jak przy odstawianiu od piersi ważne jest, byście sami byli przekonani, że to po prostu kolejny, naturalny etap w życiu dziecka. Nie robicie mu żadnej krzywdy. Przez jakiś czas będzie pod opieką kogo innego, a potem - najszybciej jak tylko się da - wróci do domu. Warto powtarzać to nie tylko maluchowi, ale i sobie.

Jeśli w waszym przedszkolu rodzice mogą w pierwszych dniach być z dziećmi, skorzystajcie z tego. Takie stopniowe rozstawanie się będzie łatwiejsze. Dobrze też, by malca odprowadzało to z was, które spokojniej zniesie ewentualne łzy i nie ulegnie emocjom. Spokój i stanowczość pomogą dziecku poradzić sobie z nową sytuacją. Zapewnijcie małego przedszkolaka, że wrócicie po niego, powiedzcie kiedy (np. "po obiedzie", "przed leżakowaniem", a nie "o drugiej" czy "niedługo"), no i dotrzymać słowa.

Wrażeń moc

Jeśli to możliwe, w pierwszych dniach odbierajcie dziecko jak najszybciej - już po trzech-czterech godzinach. Nie tylko dlatego, by skrócić rozłąkę, ale również dlatego, by dać mu odpocząć od ogromu nowych wrażeń, które dla kilkulatka są bardzo męczące. Dla dziecka to doświadczenie porównywalne z tym, czym jest dla dorosłego równoczesna przeprowadzka i zmiana pracy. Nie oczekujcie więc zbyt wiele. Na początku trudno się spodziewać, żeby wasz przedszkolak będzie z apetytem zjadał wszystkie posiłki, bawił się z nowymi kolegami i spokojnie spał w nowym miejscu. Najważniejsze, żeby się przyzwyczaił do rozstania z domem.

Stres do odreagowania

Nawet jeśli panie są wrażliwe, koledzy sympatyczni, a jedzenie wyśmienite - debiutant będzie odreagowywał stres. Może być marudny, rozdrażniony, kłótliwy, może nie reagować na prośby i być agresywny wobec rodzeństwa. Może nagle zacząć bardziej przypominać dwulatka niż trzylatka. Nie chcieć sam spać w swoim łóżku, moczyć się w nocy, domagać się karmienia czy pomocy w ubieraniu. Wszystko po to, żeby przyciągnąć waszą uwagę. Bardzo jej w tym czasie przełomu potrzebuje. Dlatego po powrocie malca z przedszkola warto poświęcać mu możliwie dużo czasu, żeby zrekompensować ból rozstania z rodzicami.

Wam też będzie trudno, bo jego napięcie i rozdrażnienie może się udzielać, a w takim stanie trudno o dobre słowo i przytulenie. Spróbujcie sobie powtarzać, że dziecko nie zachowuje się tak, żeby sprawić wam przykrość, tylko adaptuje się do nowej sytuacji i samo nie potrafi sobie poradzić z nadmiarem bodźców.

Nie traktujcie go jak zło konieczne. To miejsce ma mnóstwo zalet i może pomóc dziecku w zdobyciu doświadczeń, o jakie w domu naprawdę trudno.

Przede wszystkim przedszkole rozwija społecznie. I to nie tylko jedynaków, którzy dowiadują się, że nie są centrum wszechświata i że inni ludzie też mają swoje potrzeby... Zasady obowiązujące w kontaktach z ludźmi musi poznać każdy i przedszkole bardzo się w tym przydaje. Dziecko uczy się dzielić z innymi, czekać na swoją kolej, współpracować i... walczyć o swoje.

Zabawa w grupie lepiej niż jakiekolwiek tłumaczenia pozwala zrozumieć i doświadczyć, na czym polega współdziałanie. Nawet przy najzwyklejszym budowaniu z klocków widać korzyści płynące z podziału pracy, wzajemnych ustępstw, cierpliwego czekania. To świetna szkoła kompromisu.

Od kolegów wiele się można nauczyć (i to wcale nieprawda, że tylko brzydkich słów), bo czasem zwyczajnie nie wypada nie umieć tego co oni. Dzieci, które nie potrafiły na dobre rozstać się z pieluchami, niemal z dnia na dzień zaczynają w przedszkolu korzystać z toalety. Trzylatki, które do tej pory niewiele mówiły, nagle stają się rozmowne.

Poza tym przedszkolna grupa stanowi małą, różnorodną społeczność, w której uwidoczniają się ludzkie charaktery, temperamenty, zdolności. Komuś wypada pomóc, z kimś jest trudno wytrzymać (ale jakoś trzeba), z kimś innym można się zaprzyjaźnić, a z kimś - pokłócić. Dziecko stopniowo uczy się, jakie zachowania są akceptowane w grupie, a jakie nie. Dowie się, że nie wolno bić ani obrażać innych. Nauczy, że jeśli się kogoś uraziło, warto powiedzieć: "przepraszam". Zrozumie, że trzeba postępować uczciwie. Raczej nie zmieni się jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, ale z pewnością zyska solidne podstawy zasad współżycia z ludźmi.

Zabawa, zabawa

W przedszkolu nadarza się wiele okazji, by rozwinąć skrzydła wyobraźni. To tutaj jest miejsce na zbudowanie wielkiego zamku z materacy i koców, da się latać na miotle i tańczyć. To tutaj na placu zabaw jest niemal prawdziwa rakieta kosmiczna, która tylko czeka na pilota. Tutaj można być ogrodnikiem i jeśli pani pozwoli, samemu zasadzić w ogrodzie kwiaty, a potem wiernie im kibicować. W przedszkolu można zostać aktorem i wystąpić przed prawdziwą, dużą widownią. Przeżywać wielką tremę, a potem radość i satysfakcję, gdy po opadnięciu kurtyny słychać niemilknące brawa.

Można tu też malować palcami po ogromnym papierze pakowym i robić wielkie rzeźby z gazet i klajstru, na co w domu mama nigdy w życiu by się w domu nie zgodziła.

Nowi ludzie, nowe doświadczenia

Choć to brzmi banalnie, przedszkole naprawdę poszerza horyzonty. Uczy myślenia, pozwala zdobywać wiedzę, chłonąć nowe informacje. Tu dziecko dowiaduje się, co to jest Marzanna i po raz pierwszy przeżywa powitanie wiosny. Może zbierać w ogrodzie kolorowe liście i wraz z panią ułożyć swój pierwszy zielnik. Może po raz pierwszy pójść do teatru lalkowego i zobaczyć, co dzieje się za kulisami. Może nauczyć się śpiewać na cały głos i poznać dziesiątki piosenek.

Ważne jest też to, że przedszkolak pozna nie tylko rówieśników, ale także dorosłych, którzy będą dla niego niekwestionowanymi autorytetami. Pani w przedszkolu często staje się niemal tak ważna jak mama. To cenne doświadczenie - że poza mamą, tatą, babcią i dziadkiem istnieją inni, godni zaufania dorośli.

Lekcja samodzielności

Choć trzy-, czterolatkowi trudno nie wyobraża sobie nawet, że większą część swego życia spędzi z dala od mamy. Przedszkole go z tym oswoi. I nauczy samodzielności.

W domu rodzice zwykle chętnie wyręczają malca w różnych czynnościach ("żeby było szybciej"). W przedszkolu nauczycielki na początku pomogą mu, ale z czasem będzie musiał sobie radzić sam. A nawet jeśli już wcześniej potrafił we właściwej kolejności włożyć majtki, skarpetki, koszulkę, bluzę, nie mówiąc o kurtce i butach, tutaj będzie mógł poćwiczyć tę umiejętność i nabrać wprawy. Nauczy się także jeść łyżką i widelcem, wycierać nos, myć ręce przed jedzeniem, spuszczać wodę w toalecie, a kto wie, może nawet sprzątać rozrzucone zabawki.

Upust dla energii

W przedszkolu dziecko o niespożytej energii będzie miało wiele możliwości, by ją rozładować - z pożytkiem zarówno dla własnego zdrowia fizycznego, jak i psychicznego zdrowia rodziców. Nie sposób się tam nie ruszać. Rytmika, taniec, gimnastyka korekcyjna, zabawy z piłką, skakanie na jednej nodze - domownicy mogliby takiej dawki nie znieść... Można wziąć udział w olimpiadzie przedszkolaków, poznać smak sportowej rywalizacji, poczuć zarówno słodycz zwycięstwa i gorycz porażki. No i w ogrodzie można wybiegać się za wszystkie czasy.

Ćwiczenie odporności

Pobyt przedszkolu to również niezłe ćwiczenie odporności. Zwłaszcza w pierwszym roku dzieci dużo chorują. Oczywiście nie jest to miłe, ale, jak twierdzą doświadczeni pediatrzy, to najlepszy sposób na zahartowanie organizmu i wzmocnienie systemu immunologicznego. Zdaniem lekarzy pięć, sześć infekcji w ciągu roku to norma, która nie powinna być powodem do niepokoju. A dziecko, które odchoruje swoje w przedszkolu, w szkole choruje znacznie mniej.

Przygotowanie do szkoły

Nie bez powodu ta instytucja nazywa się tak, jak się nazywa. Nauczycielki przekażą tutaj dziecku sporą porcję wiedzy, nauczą literek i cyferek, co oczywiście przyda się w dalszej edukacji. W niektórych przedszkolach malec pozna także angielski i zdobędzie wiadomości z pogranicza fizyki i biologii.

Kto wie, czy jednak nie ważniejsze od licznych przyswojonych informacji są umiejętności niezbędne nie tylko w szkole: rozumienia i spełniania poleceń (na początek choćby: "gdy podniosę rękę, wszyscy klaszczą"), skupiania uwagi (np. na bajce czytanej przez panią), kończenia tego, co się rozpoczęło, sprzątania po sobie i ponoszenia konsekwencji własnego postępowania.

Kiedy i jak twój maluch pożegna się z pieluszką?

Niektórzy rodzice sadzają dziecko na nocnik, ledwo ono w ogóle nauczy się siadać. Stąd zapewne historie o ośmiomiesięcznych niemowlakach siusiających do nocnika. Oczywiście może się zdarzyć, że maluch, który spędza na nocniku dużo czasu, akurat wtedy zrobi kupę lub siusiu. Ale to czysty przypadek. Dziecko powinno w sposób naturalny, fizjologiczny, dojrzeć do pożegnania z pieluchą.

Jeśli więc twój dwulatek "jeszcze" nosi na pupie pieluchę, nie masz się o co obwiniać. To ty masz rację, a nie szwagierka, sąsiadka czy ciocia, dla których niemowlę pogodzone z niezrozumiałymi wymaganiami i udręką przesiadywania na nocniku jest "lepiej rozwinięte" i "grzeczne".

Nie tak szybko

Większość dzieci zaczyna korzystać z nocnika mniej więcej w drugiej połowie trzeciego roku życia. Dziewczynki zaczynają panować nad zwieraczami zazwyczaj nieco wcześniej od chłopców. Wydaje się, że używanie jednorazowych pieluszek opóźnia sprawę - dziecko nie czuje, że ma mokro, więc zasiusiana pielucha wcale mu nie przeszkadza. Choć z drugiej strony napęczniały pampers musi być trochę niewygodny dla energicznego i ruchliwego dwulatka.

Przeważnie jest tak, że im większą wagę przywiązujemy do treningu czystości, im więcej stresu, zamętu, irytacji i złości wokół nocnika, tym gorsze efekty. Tam, gdzie sprawy toczą się naturalnym biegiem, a malucha oswajamy z nowymi możliwościami i łagodnie zachęcamy do zmiany, o wiele łatwiej o sukces.

Zamiana pieluchy na nocnik to bardzo skomplikowany proces. Wymaga od malucha opanowania kilku ważnych umiejętności. Początkujący użytkownik nocnika musi przecież:

1.zauważyć, że chce mu się siusiu;

2.skojarzyć, co to oznacza (że zaraz zacznie siusiać);

3.powstrzymać się przez chwilę;

4.wiedzieć, co dalej robić (powiedzieć mamie albo pobiec do nocnika).

Czy już czas?

Obserwuj dziecko: może przez godzinę lub dwie ma sucho albo budzi się z popołudniowej drzemki z suchą pieluszką; może pielucha zaczyna mu przeszkadzać; może uda ci się zauważyć jakąś regularność wypróżnień. Może maluch przed zrobieniem siusiu lub kupy zachowuje się nieco inaczej - kuca albo chowa się pod stołem. Byłby to znak, że dziecko zaczyna bardziej czuć swoje ciało i dostrzega, że siusianie i robienie kupy jakoś od niego zależą.

Zanim uznasz, że nadszedł już czas na pierwsze próby, zastanów się, czy w życiu dziecka nie dzieje się zbyt wiele naraz. Nauka czystości nie powinna nakładać się na inne ważne wydarzenia, np. pójście do przedszkola, narodziny siostry lub brata, choroba, kłopoty rodzinne, wyjazd na wakacje.

Co może się przydać

Nocnik. Wybierz raczej konwencjonalny kształt - niektóre maluchy zupełnie nie rozumieją, dlaczego mają siusiać foce na plecy albo krasnoludkowi na głowę. Niezależnie od kształtu rzecz musi być solidna, stabilna, wygodna, bez ostrych kantów i drobnych elementów.

Odpowiednia garderoba. Przy pierwszych nocnikowych próbach liczy się dosłownie każda sekunda, więc zapomnij o szelkach, paskach, kombinezonach, guzikach i zatrzaskach. Najwygodniej jest latem. Wtedy maluch może chodzić po domu z gołą pupą, a na wyjścia dobrze jest zaopatrzyć się w sporo luźnych, łatwych do zdejmowania majteczek.

Książeczki, których bohaterowie opanowują właśnie trudną sztukę korzystania z nocnika (ewentualnie zdjęcia maluchów na nocnikach, np. w poradnikach dla rodziców). Ważne, żeby nie przedobrzyć i nie bombardować dziecka historiami o nocniku pięć razy dziennie i jeszcze raz na dobranoc. Wystarczy przeczytać książeczkę i opowiedzieć, o co chodzi.

Siusiająca lalka. Może być bardzo pomocna, o ile będziecie się nią bawić bez natrętnej dydaktyki. Najpierw może nosić pieluszki (np. podpaski), a potem przesiąść się na nocniczek.

Coś do wycierania kałuż, np. mopy (w dużej ilości).

Pierwsze kroki

Wytłumacz dziecku, do czego służy nocnik. Możesz sama na nim usiąść, posadzić lalki i misie. Maluch musi mieć trochę czasu na oswojenie się z tym sprzętem. Nawet jeśli nosi go na głowie, pozwól na to, niech poczuje, że to JEGO nocnik, a nie coś, co rodzice przynieśli do domu, żeby wymagać opanowania jakichś nowych, dziwnych umiejętności.

Proponuj skorzystanie z nocnika, gdy masz wrażenie, że za chwilę będzie taka potrzeba. Bądź uważna, ale nie natrętna. Jeśli będziesz co kwadrans pytać dziecko, czy przypadkiem nie chce siusiu, może automatycznie zacząć odpowiadać "nie", nawet jeśli właśnie robi kałużę na podłodze.

Nie ograniczaj ilości płynów. Wprawdzie mniej picia to mniej ewentualnych kałuż, ale wyraźne parcie na pęcherz ułatwi dziecku zorientowanie się w sytuacji.

Chwalić, chwalić, chwalić...

Kiedy dziecku uda się trafić do nocnika, nie szczędź mu swojego zachwytu. Całkiem na miejscu będą brawa, okrzyki podziwu, a nawet drobny upominek za "pierwszy raz".

Jeśli chwalisz, nie mów: "jesteś takim dobrym chłopcem" albo "jesteś kochaną dziewczynką". Siusianie do nocnika to tylko jedna z umiejętności, tak jak siadanie albo picie z kubeczka. To, gdzie dziecko siusia, nie ma przecież nic wspólnego z tym, jak bardzo je kochasz, prawda? Pochwal więc raczej tak: "Brawo! Pewnie jesteś z siebie bardzo dumny" albo "Doskonale sobie poradziłaś".

Pamiętaj, że im większa presja, tym dłuższa droga do sukcesu, więc:

- nie licz na natychmiastowe efekty;

- nie nalegaj;

- nie zawstydzaj;

- nie złość się;

- nie krzycz;

- nie okazuj dezaprobaty;

- nie karz;

- nie porównuj z innymi dziećmi.

Gdy nic z tego nie wychodzi

Kupiłaś piękny nocnik, opowiedziałaś, jak z niego korzystać, nauczyłaś siusiać wszystkie lalki i misie, zaopatrzyłaś się w tuzin majtek i książeczki o nocnikach, jesteś cierpliwa, miła, delikatna... i nic! Twoje dziecko uparcie siusia w pieluchy.

Nie martw się. To się zdarza. I wcale nie znaczy, że maluch jest gorzej rozwinięty od córki sąsiadki czy synka koleżanki. Po prostu jeszcze nie dojrzał do tej zmiany. W takiej sytuacji najlepiej będzie, jeśli problem nocnika na jakiś czas zniknie z waszego życia - nie nalegaj, nie mów o tym.

Niech nocnik stoi sobie i czeka, aż jego właściciel sam poczuje się odpowiedzialny za to, czy siusia w pieluchy, czy do nocnika. Nie okazuj rozczarowania (i rzeczywiście nie bądź rozczarowana, bo naprawdę nie ma powodu), nie pozwól innym krytykować dziecka ani wyśmiewać się z niego. Spokojnie poczekaj. Kiedyś to się zmieni. Swojemu pierwszoklasiście na pewno nie będziesz musiała pakować do tornistra kilku pampersów na zmianę.

Spanie a siusianie

Nie licz na to, że kiedy dziecko nauczy się siusiać do nocnika, będziesz miała w ogóle pieluchy z głowy. Maluch nawet w piątym roku życia może używać pieluchy w nocy i nie ma w tym nic nienormalnego. Budzenie się, żeby zrobić siusiu, to naprawdę wyższa szkoła jazdy i niczego nie przyspieszysz, ograniczając picie przed snem czy wysadzając malucha w nocy. Dziecko będzie gotowe do spania bez pieluchy, kiedy kilka nocy prześpi "na sucho".

Jak rozwija się język dziecka?
Niemowlę, jak sama nazwa wskazuje, nie mówi. A czy coś rozumie?

Wie o języku zadziwiająco dużo. Badania wykazały, że już 4-dniowe noworodki odróżniają głos matki od głosu innej kobiety, a także wolą słuchać zdań wypowiadanych w języku własnym niż w obcym.

Jak to wytłumaczyć?

Dziecko w łonie matki słyszy to, co się dzieje na zewnątrz, i jeszcze przed urodzeniem oswaja się z jego melodią jej głosu. Rozwojem języka rządzi zresztą zasada, że rozumienie wyprzedza mówienie, więc skoro roczne dziecko zaczyna mówić, to znaczy, że rozumiało już dużo wcześniej.

Ale zanim zacznie...

W wieku 2-3 miesięcy, pojawia się głużenie - pojedyncze dźwięki gardłowe, podobne u wszystkich dzieci na świecie. Następny etap, od 6 miesięcy, to gaworzenie, w którym słychać już ciągi sylab, np. ba-ba-ba, da-da-da. Z czasem w gaworzeniu coraz wyraźniej pobrzmiewają głoski języka ojczystego i od pewnego momentu można poznać, czy dziecko "gaworzy po polsku", " po francusku" czy "po chińsku".

A kiedy wymawia pierwsze słowa?

Około roku. Za "słowo" uważamy sekwencję dźwięków konsekwentnie powiązaną ze znaczeniem. Dziecko może na przykład na lampę mówić "pa", istotne jest jednak, że nazywa ją za każdym razem tak samo. Te pierwsze słowa to czasem uproszczone formy zwykłych wyrazów (meko, oda, buti), ale wiele z nich pochodzi z tak zwanego języka nianiek używanego przez dorosłych. Jego słownictwo bazuje na onomatopejach (hau, brum, bach, ała, cik), na prostych jednosylabowcach (am, be) i na wyrazach złożonych z dwóch identycznych lub niemal identycznych sylab (mama, tata, sisi, ziaziu). Są w nim nawet czasowniki (myju-myju, buju-buju), na wzór których dzieci tworzą własne, np. pisiu-pisiu.

Czy aby na pewno powinniśmy mówić do dziecka po dziecinnemu? Przecież to tylko utrudnia mu opanowanie języka.

Na ten temat panują rozmaite przesądy. Zastanówmy się, co znaczy "po dziecinnemu". Po pierwsze, w stosunku do dziecka częściej używamy zdrobnień, np.: "Chodź, umyjemy rączki". To nie szkodzi, a czasem nawet pomaga, bo "rączka" ma odmianę bardziej regularną niż "ręka". Po drugie, spieszczamy, zmiękczamy wymowę, np.: "A cio to, moje słonećko jąćki siobie pobludziło?". Gdyby ktoś tak mówił do dziecka cały czas, to rzeczywiście by mu utrudniał naukę języka, ale zwykle tak zagadują do niemowlęcia babcie i ciocie, i tylko od czasu do czasu. Jest to wyraz czułości i moim zdaniem też nie szkodzi. A po trzecie - używamy słów z języka dziecka lub tworzonych na ich podobieństwo, np. "Marysia pójdzie lulu" (spać).

To dobrze czy źle?

Język nianiek występuje we wszystkich kulturach. To rodzaj języka środowiskowego, podobnie jak np. gwara uczniowska. Służy ekspresji emocjonalnej i stwarza nić porozumienia. Jest też pomostem do mowy dorosłych. Przecież jak mnie Węgier zapyta o drogę, to nie powiem: ?Pójdzie pan ulicą równoległą do głównej alei i skręci w trzecią przecznicę za szkołą", tylko postaram się wyjaśnić mu to jak najprościej. Podobnie upraszczamy, zwracając się do dziecka. Zazwyczaj mówimy w trzeciej osobie: ?Mama teraz da Jasiowi pić i Jaś będzie ładnie pił". Nie używamy zaimków. Mówimy: ?O, piłka! Rzuć piłeczkę. Podnieś piłeczkę". W ten sposób prezentujemy różne formy gramatyczne tego samego wyrazu. Ludzie pytają mnie nieraz, jak mają mówić do dziecka. To jest pytanie nonsensowne. Bo to matka i ojciec najlepiej wiedzą, jak mówić do własnego dziecka.

Tak jak serce dyktuje?

Tak, o ile dziecko rozwija się normalnie - rozumie nasze słowa i po swojemu na nie odpowiada. Ciekawe na przykład, że do małego niemowlęcia mówimy nieraz bardziej skomplikowanym językiem niż później - gdy dziecko zdradza pierwsze oznaki rozumienia, używamy najprostszych struktur. A i do dwulatka nie powiemy: "Zobacz, jamnik szorstkowłosy", tylko: "O, piesek". Sami czujemy, kiedy już można powiedzieć "jamnik".

A jednak rodziców nieraz się przestrzega, żeby zwracali się do dziecka w normalnym języku.

Takich przestróg udzielają nawet logopedzi. A to dlatego, że dzieci z opóźnioną mową bardzo chętnie posługują się językiem nianiek, np. trzylatek mówi: "Jaja pi lulu" albo "Jaś tu bam". Logopeda sądzi, że to matka daje dziecku niewłaściwy wzór. i poucza ją, że tak nie można. Tymczasem, gdyby to dziecko nie miało okazji słyszeć takich wyrazów, to w ogóle by nie mówiło. Bogu dzięki, że potrafi budować chociaż takie zdania!

Bo widać, że myśli?

Bo może sobie tworzyć pojęcia, nawet jeśli będzie je określało po dziecinnemu. Uczy się składni, buduje zdania, czasem nawet złożone, i potrafi wiele wyrazić. Więc to jest bardzo dobra proteza. Nie można dziecka jej pozbawić i czekać, aż za trzy lata zacznie mówić. Bo brak języka naprawdę upośledza rozwój w wielu innych dziedzinach.

Czy nie jest tak, że dzieci używają pewnych pojęć nie całkiem trafnie, bo tworzą je na dość przypadkowej postawie i nazbyt uogólniają?

Ja myślę, że to nadmierne uogólnianie bierze się z ograniczonych możliwości słownikowych. Jeżeli dziecko może sobie pozwolić na używanie zaledwie 20, 30 wyrazów, to musi ich używać oszczędnie, każdemu przypisywać więcej znaczeń, niż ma w istocie. Moi bliźniacy mówili "hau-hau" o wszystkim, co się rusza, nawet o gałązce chwiejącej się na wietrze. Z pewnością odróżniali psa od gałęzi, tylko nie mogli sobie pozwolić na nazywanie ich różnymi określeniami.

Uporczywe gruchanie gołębia (o piątej rano) potrafi doprowadzić cię do skrajnej irytacji. Gruchania dziecka słuchasz godzinami i z niecierpliwością czekasz na pierwsze "mama".

Krzyczę, więc jestem!

Dziecko krzykiem wita świat i przez pierwsze kilka miesięcy sygnalizuje w ten sposób swoje potrzeby i wzywa pomocy.

Początkiem komunikacji językowej jest chwila, w której maluch zaczyna kojarzyć, że mama pojawia się zawsze wtedy, gdy on głośno płacze. Płacz staje się od tego momentu świadomym środkiem komunikowania światu swoich potrzeb ("daj mi jeść!!!", "zimno mi!", "przytul mnie!").

Dlatego dziecko, do którego rodzice przychodzą tylko na wezwanie, płacze dużo więcej. Krzyk niemowlęcia to także ćwiczenie oddechowe - podczas płaczu płuca dziecka pracują podobnie jak płuca dorosłego podczas mówienia. Jednak płaczu nigdy nie wolno traktować jako "ćwiczenia płuc". Pamiętaj, że krtań i płuca malucha są bardzo delikatne - na skutek nadmiernego wysiłku łatwo może dojść do ich przekrwienia i nadwerężenia.

Gruchanie i gaworzenie

Łagodne lub złowieszcze sapania, mlaski i piski, świadczące o dobrym lub złym samopoczuciu malucha, usłyszysz, kiedy dziecko skończy dwa miesiące. Ten etap, nazywany gruchaniem, nie ma wielkiego znaczenia dla rozwoju mowy.

Pojawiające się w siódmym, ósmym miesiącu gaworzenie jest już świadomym produkowaniem melodyjnych i rytmicznych dźwięków. Ten rodzaj śpiewu to także doskonały trening słuchu - dziecko z upodobaniem powtarza wtedy całe ciągi sylab ("ma-ma", "pa-pa", "la-la", "da-da"), nie tylko zasłyszane od dorosłych, ale także wymyślone przez siebie. W tym okresie dochodzi do pierwszego porozumienia malucha z rodzicami - dziecko już nie tylko "patrzy za głosem", ale zaczyna reagować na jego melodię. Jeśli zwracasz się do malucha pieszczotliwie - uśmiecha się, jeśli mówisz tonem surowym - wykrzywia buzię do płaczu.

Pamiętaj, że przedłużające się gruchanie i brak gaworzenia to sygnał, że dziecko może mieć problemy ze słuchem. Skonsultuj się wtedy ze specjalistą.

W okresie gaworzenia rozwojowi mowy sprzyja intensywny rozwój fizyczny dziecka. Raczkujący maluch ma mnóstwo okazji do urozmaiconych zabaw, do pokazywania i nazywania nowych przedmiotów, do naśladownictwa. To niezwykle wzbogaca repertuar wydawanych dźwięków.

Gdy dziecko skończy dziewiąty miesiąc, potrafi mówić "mama" i "tata", ale jeszcze bez zrozumienia, a także wskazać nazywany przedmiot palcem ("gdzie jest lampa?").

Mów dużo i prosto!

Roczny maluch może już nazywać ze zrozumieniem najbliższe mu osoby oraz wyrażać nie tylko żądanie ("da!"), ale i sprzeciw ("nie!"). Znaczenie słów poznaje w konkretnych sytuacjach - gdy mówi "pa, pa", wie, że trzeba jednocześnie pomachać ręką. Ważne jest, by rodzice dostosowali się do poziomu jego języka. Nie mów więc do niego zbyt zawile, używaj jak najprostszych słów i wyrazów dźwiękonaśladowczych, np. "tik-tak" i "hau, hau", bo dzięki rytmowi są łatwe nie tylko do zapamiętania, ale i do powtórzenia.

Staraj się jak najwięcej rozmawiać z dzieckiem. Czytaj książeczki, opowiadaj o tym, co widzicie na obrazkach. Częste kierowanie słów do malca, nawet niemowlęcia, to jedyny sposób, by pobudzić go do mówienia.

Dość powszechny jest widok mamy rozmawiającej podczas spaceru z... wózkiem. I chociaż właściwie to nie jest rozmowa, tylko monolog, szybko okazuje się, że daje dobre efekty! Jeśli takie monologi wygłaszasz nieustannie, możesz być pewna, że twój dwunastomiesięczny maluch będzie rozumiał o wiele więcej, niż zdoła wypowiedzieć słowami.

Bułę daj!

Prawdziwy przełom następuje około osiemnastego miesiąca życia. Zamiast pojedynczych wyrazów pojawiają się pierwsze zdania.

Od tej chwili znaczenie wypowiadanych słów będzie bardziej zawężone. "Papu" to teraz to, co na talerzu, a nie - jak wcześniej - cała sfera jedzenia (głód, posiłek, pragnienie). Znikają powoli wyrazy dźwiękonaśladowcze - miejsce "miau, miau" i "hau, hau" zajmują "kot" i "pies".

Zasób słów, jakim posługuje się w tym okresie dziecko, jest już całkiem spory. Jednak w tej dziedzinie istnieją duże różnice indywidualne. Są dzieci, które znają ich naprawdę dużo, ale też bywa, że jeszcze w wieku dwóch lat maluch posługuje się tylko kilkudziesięcioma wyrazami.

Jeśli dużo z dzieckiem rozmawiasz, czytasz mu i śpiewasz, to jego słownictwo będzie bogate i różnorodne.

Warto czytać małym dzieciom krótkie wiersze. Ich rytm i rym wyrabiają słuch oraz pamięć. Poezja działa na wyobraźnię, kształtuje mowę symboliczną, nie związaną bezpośrednio z działaniem.

Jeśli córka sąsiadki mówi więcej niż twoje dziecko, to nie ma się czym przejmować. Rozwój mowy to nie wyścig, każdy maluch ma swoje indywidualne tempo.

Na przykład jedynacy obcujący tylko z dorosłymi są zazwyczaj bardziej wygadani od bliźniaków, którzy nieustannie przebywają ze sobą.

Trzylatek sprawnie operuje złożonymi z 3-4 wyrazów zdaniami, zrozumiałymi dla otoczenia. Nadal mówi "po dziecinnemu", jednak fakt, że dziecko mówi niepoprawnie, nie upoważnia do naśladowania go ("Telaz syneczek zje palóweckę."), bo to zaburza poprawny rozwój mowy. Na szczęście dzieci bronią się przed takim językiem, bo choć same robią błędy w wymowie, to przecież słyszą normalnie!

Stąd gwałtowne protesty ("To nie klowa, tylko k l o w a!").

Mówmy więc do dzieci tak, jak chcielibyśmy, żeby one mówiły do nas!

Skąd się bierze deszcz?

W wieku dwóch i pół, trzech lat dzieci mają już opanowane podstawy praktycznej znajomości języka, czyli używają określonego zasobu słów zgodnie z regułami gramatycznymi. Jednak zasób ten wymaga ciągłego uzupełniania, a gramatyka - utrwalania.

Nieocenione usługi oddaje tu dziecięca ciekawość świata. Od rana do nocy maluchy zasypują rodziców pytaniami. Znalezienie odpowiedzi bywa męczące, ale nie wolno się poddawać. Ten grad pytań świadczy o ścisłym związku rozwoju mowy i myślenia! W tym prawdziwym dialogu, tak długo oczekiwanym przez wielu rodziców, liczą się odpowiedzi krótkie, proste i prawdziwe!

Kiedy zniekształcanie głosek i niepoprawna wymowa są naturalnym etapem rozwoju mowy dziecka, a kiedy należy szukać pomocy logopedy?

Wielu rodziców, obserwując rozwój mowy swojego dziecka, zadaje sobie pytanie, czy wszystko przebiega prawidłowo. Porównują je z rówieśnikami, przypominają sobie, jak mówiło rodzeństwo, kiedy było w podobnym wieku. Czasem niepokoi ich zniekształcanie głosek, dziwne ich brzmienie, zastępowanie właściwych głosek innymi czy trudna do zrozumienia wymowa.

Zdarza się, że pierwsze niepokojące sygnały pojawiają się wtedy, gdy dziecko idzie do szkoły lub przedszkola. To zwykle nauczyciele lub wychowawcy kierują je do gabinetu logopedycznego.

Zanim zaczniesz się martwić

Przyjmuje się, że dziecko powinno prawidłowo wymawiać wszystkie głoski około siódmego roku życia, najlepiej przed rozpoczęciem nauki czytania i pisania. Nie znaczy to jednak, by już wcześniej nie można było rozpoznawać niektórych wad wymowy i rozpoczynać pracy z logopedą, jeśli jest to konieczne.

Czekanie na "RRRRR"

Bywa, że rodzice trzy-, czterolatków zgłaszają się do logopedy twierdząc, że ich maluch ma wadę wymowy: na "rower" mówi "jowej". Nie jest to wada wymowy, w tym wieku wymawianie "j" lub "l" zamiast "r" jest normalne.

Dopiero około piątego roku życia pojawia się prawidłowo brzmiące "r" (oczywiście są dzieci, które wcześniej potrafią wymówić tę głoskę).

Jeżeli natomiast zamiast "r" słyszymy gardłowy dźwięk albo zauważymy, że przy jej wymawianiu dziecko wysuwa język do przodu, to jest to nieprawidłowość. W takiej sytuacji nie powinniśmy czekać do piątego roku życia, ale wcześniej zasięgnąć porady u logopedy.

Trudne spółgłoski

Spółgłoski "sz", "ż", "cz", "dż" zjawiają się równie późno jak "r" (około piątego roku życia) i wymowa ich często sprawia dzieciom kłopot. Jednak nie oznacza to, że w przyszłości będą miały wadę wymowy. Na przykład trzy-, czterolatek ma prawo "żabę" nazywać "zabą" czy "ziabą". Jest to charakterystyczna cecha nie do końca ukształtowanej mowy dziecięcej (rodzice nie powinni naśladować wymowy dziecka, by nie utrwalać błędów).

Mogą jednak powstać pewne nieprawidłowe nawyki. Dziecko ma prawo zamiast "s" mówić "ś", ale jeśli przy tym wsuwa język między zęby, to z pewnością nawyk ten bardzo szybko się utrwali i będziemy mieli do czynienia z wadą wymowy zwaną seplenieniem.

Jąkanie może być rozwojowe

Osobnym, bardzo rozległym problemem, jest jąkanie. U dorosłego będzie to zawsze wada wymowy, którą da się usunąć tylko terapią logopedyczną. We wczesnym dzieciństwie (między drugim i trzecim rokiem życia, a czasami też u sześciolatków) mamy do czynienia z tzw. jąkaniem rozwojowym (lekkie zacinanie się, powtarzanie sylab). Niemal wszystkie dzieci z niego wyrastają.

Nie należy bez konsultacji z logopedą robić z dzieckiem żadnych ćwiczeń, np. kazać mu powtarzać wyrazy i zdania. Może to bowiem przynieść odwrotny skutek - wada się utrwali.

Swoiste cechy mowy dziecięcej (zastępowanie trudniejszych głosek łatwiejszymi, zmiękczenia) nie są wadami wymowy. Do wad nie należą też regionalizmy czy mowa gwarowa. Na wsi dość często jeszcze spotykamy dzieci "dwujęzyczne": inaczej mówią w szkole, inaczej w domu. Gdy zaczną mieszać oba języki, dochodzi do błędów wymowy, które na szczęście dość łatwo jest usunąć.

Jeśli mamy jakieś wątpliwości, nie wiemy, czy mamy do czynienia z wadą wymowy, błędem wymowy, czy też wymową gwarową, bezpieczniej będzie zwrócić się do specjalisty.

Kochany pan dentysta - Co zrobić, aby dziecko nie bało się stomatologa?

Podstawowa zasada jest dość prosta - ta sama, która obowiązuje też w przypadku innych lęków - nie bać się samemu! Dzieci często rozumieją więcej, niż się nam, dorosłym, zdaje i bezbłędnie wyczuwają nasze nastroje. Dlatego tak łatwo mogą się "zarazić" naszym lękiem. Jeśli decydujemy się na wizytę w gabinecie dopiero po kilku nieprzespanych z bólu nocach, to oczywiste, że słowo "dentysta" będzie się kojarzyło dziecku ze strachem i cierpieniem.

Jeżeli dbamy o zęby, a regularne wizyty kontrolne traktujemy jako coś oczywistego, po prostu element higieny osobistej, to dziecko także będzie tak postępować.

Oczywiście nie żyjemy na bezludnej wyspie. Mamy ograniczony wpływ na to, co mówią naszemu dziecku inni, ale pilnujmy, aby nie było straszone dentystą. Chrońmy je przed wszystkimi mrożącymi krew w żyłach horrorami stomatologicznymi, którymi tak lubią dzielić się z nami bliźni. Niech w świadomości naszego dziecka dentysta będzie lekarzem, który pomaga i robi wszystko, żeby zęby były zdrowe i nie bolały.

Trudny wybór

Jak znaleźć odpowiedniego lekarza? Warto poszukać dobrego gabinetu, nawet jeśli trzeba do niego jechać kawał drogi. W Warszawie i innych dużych miastach są dentyści leczący wyłącznie dzieci, ale w "dorosłym" gabinecie także może pracować sympatyczny lekarz, który zaprzyjaźni się z naszym maluchem.

Trzeba unikać takich przychodni, w których pieniądze są ważniejsze od dobra pacjenta, a także lekarzy, którym szkoda czasu na oswajanie dziecka i którzy wolą zastosować siłę, niż cierpliwie czekać, aż mały pacjent będzie chciał z nimi współpracować. Zasięgnijmy opinii znajomych i poznajmy ich doświadczenia.

Ten pierwszy raz

Do pierwszej wizyty w gabinecie przygotowujemy dziecko właściwie dużo wcześniej, choć nie zawsze nawet zdajemy sobie z tego sprawę. Robimy to wtedy, gdy tłumaczymy, po co się czyści ząbki, kiedy uczymy malucha je szczotkować, a także (to ważne!) sprawdzać, czy są dobrze umyte. Do stomatologa powinniśmy pójść na wizytę kontrolną, zanim jeszcze zacznie dziać się coś niedobrego, aby dziecko mogło spokojnie oswoić się z gabinetem.

Umawiając się na wizytę, wybierzmy taką porę dnia, w której nasz maluch ma zazwyczaj najlepszy humor - nie jest śpiący ani zmęczony. Na wszelki wypadek, gdyby trzeba było dłużej posiedzieć w poczekalni, dobrze jest wziąć ze sobą ciekawą książeczkę lub zabawkę albo zamówić kolejkę i wybrać się na krótki spacer po okolicy. Zmęczone i znudzone dziecko z pewnością nie będzie spokojnym pacjentem.

Uzbroić się w cierpliwość

Nie spodziewajmy się, że już za pierwszym razem maluch usiądzie na fotel i da sobie zajrzeć do buzi. Cierpliwości! Jeśli nie za pierwszym, to za trzecim, a może za piątym. Tak czy inaczej, warto poczekać. Ta cierpliwość na początku będzie procentowała w przyszłości.

Po wizycie mały pacjent powinien dostać od lekarza nagrodę - coś na pamiątkę, niezależnie od tego, jak się zachował w gabinecie. Nie musi to być nic wielkiego - wystarczy kolorowa reklamówka pasty albo maleńka zabaweczka. Wspaniałą stomatologiczną nagrodą może być nawet opakowanie po jakimś preparacie. Po powrocie do domu posłuży małemu dentyście do leczenia zębów lalkom.

Nie ma powodu, aby nagradzać dziecko specjalnymi prezentami. Jeśli za pierwszym razem kupimy Barbie, co będziemy musieli kupić za dziesiątym?

Mówić, nie mówić?

O wszystkim, co będzie się działo u dentysty, powinno się dziecko uprzedzić. Czynności lekarza da się nazwać w sposób dla malucha zrozumiały. Bądźmy rozsądni! Termin "uszczelnianie bruzd w zębach trzonowych" brzmi wprost przerażająco. Lepiej powiedzieć: "pani doktor podmucha na ząbek wiaterkiem, potem posmaruje go zieloną galaretką, puści do buzi niebieskiego zajączka i sprzątnie buzię takim śmiesznym odkurzaczem". Jeśli dziecko będą czekały przykre zabiegi, musi o tym wiedzieć. Powiedzenie "to nic nie boli", jeśli właśnie owszem, boli całkiem mocno, sprawi, że ból wyda się maluchowi dotkliwszy, a także zachwieje zaufaniem dziecka do tego, co mówią dorośli.

Lepiej jednak o bólu nie mówić zbyt dużo - czyszczenie niewielkich ubytków w mlecznych ząbkach jest nieprzyjemne, ale raczej nie boli. Warto natomiast zadbać, żeby po zabiegu mądrego i dzielnego pacjenta czekała jakaś miła perspektywa, w zależności od pory roku i upodobań. Na przykład wyprawa na nieznany i ciekawy plac zabaw, oglądanie zwierzątek w sklepie zoologicznym czy odwiedziny u ulubionej cioci.

W szczególnych przypadkach, na przykład próchnicy wczesnej, gdy dwuletnie dziecko ma do usunięcia wszystkie siekacze, specjaliści radzą wykonanie zabiegu w narkozie. Nie utrwalą się wtedy przykre skojarzenia związane z gabinetem stomatologicznym i potem będzie można rozpocząć normalne wizyty bez stresu.